İSTANBUL (AA) - AHMET ESAD ŞANİ - Sadece tiyatro alanında eserler veren oyun yazarı Musahipzade Celal'in ölümünün üzerinden 62 yıl geçti.
Mahmud Celaleddin adıyla 31 Ağustos 1868'de Gazhane Başkatibi Musahipzade Ali Bey ve Fıtnat Ecibe Hanım'ın oğlu olarak İstanbul'un Cihangir semtinde dünyaya geldi.
Kırım'dan İstanbul'a göç eden Tatar Osman Ağa'nın torunlarından olan Celal'in büyükbabası, 3. Selim'in musahiplerinden besteci İzzet Şakir Ağa olduğu için ailesi "Musahipzade" ismiyle anıldı.
Firuzağa Sıbyan Mektebi'nde eğitim hayatına başlayan Celal, Feyziye Rüştiyesi'nde ve Süleymaniye Numune-i Terakki İdadisi'nde de okuduktan sonra 1889'da Babıali Tercüme Odası'nda katip olarak çalışmaya başladı.
Çalışırken hukuk eğitimine de devam eden fakat tamamlayamayan Celal, 15-16 yaşlarında İbnürrefik Ahmed Nuri, Rıza Tevfik Bölükbaşı ve Manyasizade Refik Bey gibi arkadaşlarıyla bir araya gelerek konaklarda orta oyunu oynadı.
"Karagöz" ve "Ortaoyunu" seyirlerine ve tiyatroya çocukluğundan itibaren ilgi gösteren yazar, çeşitli oyunlar kaleme almaya başladı.
Türk edebiyatında tiyatro alanında ilk yazılı eserlerin verilmeye başladığı ikinci meşrutiyet döneminde yaşayan ve sadece tiyatro alanında eserler veren Celal, günlük hayattan alıntılar yaparak toplumda yozlaşan değerleri hicveden komedi tarzında eserler yazdı.
Ahmet Vefik Paşa'nın tercümelerini inceleyerek tiyatro bilgisini geliştirdi. Güncel tartışmaları da konu alan komedi içeren izlemesi kolay 20'den fazla oyun kaleme alan yazarın eserleri, edebi değerinden çok oyunculuğu ön plana çıkardı.
- İşinden ayrılarak oyun yazmaya ağırlık verdi
Çalıştığı tercüme bürosundan 1908'de ayrılarak oyun yazmaya ağırlık veren Celal'in yayımlanan ilk oyunu "Türk Kızı" oldu.
Musahipzade Celal'in ilk oyunu "Köprülüler", 1912'de ermeni asıllı tiyatro yönetmeni ve oyuncusu Mardiros Mınakyan'ın kurduğu Mınakyan Tiyatrosunda sahnelenirken, "Lale Devri" adlı oyunu da sonraki yıllarda tiyatro izleyicisiyle buluştu.
Firdevs Nikteristan Hanım ile 1914'te evlenen Celal, geçim sıkıntısı çekmeye başlayınca tekrar memuriyet istedi. Üsküdar'da çarşı etiketleri kontrol memurluğu ve daha sonra maliye tahsil memurluğu vazifelerini üstlendi.
Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele yıllarında komediler yazmaya devam eden Celal, 1919'da Kaptanzade Ali Rıza Bey ve diğer arkadaşlarıyla İstanbul Operet Heyeti'ni kurdu ve burada rejisörlük yaptı.
- Darülbedayi'de kütüphane görevlisi olarak çalıştı
Üsküdar Defterdarı iken 1923'te emekli olan, emekliliğinden sonra Evkaf Müzesi'nde koleksiyon uzmanlığı yapan ve Darülbedayi'de kütüphane görevlisi olarak bulunan Celal, burada pek çok tiyatro eserini inceleme imkanı buldu.
Hayatının son yıllarından gözleri az görmeye başlayan Musahipzade, oyunlarını yeğenlerine ve yeğenlerinin çocuklarına yazdırdı.
Osmanlı tarihini konu alan müzikli oyunlar kaleme alan Celal'in 1919 ile 1924 yılları arasında yazdığı oyunlarını Osmanlı Operet Heyeti sahneledi. Oyunları teknik yönden başarılı kabul edilmese de, siyasal ve belgesel niteliğinde görüldü.
Tepebaşı'ndaki Komedi Tiyatrosunda, 1952'de gerçekleştirilen "Bir Kavuk Devrildi" oyununun temsiliyle 40. sanat yılının jübilesini yapan yazarın "Aynaroz Kadısı" ve "Bir Kavuk Devrildi" oyunları da Muhsin Ertuğrul tarafından sinemaya aktarıldı.
Şehir Tiyatroları'nın Üsküdar sahnesine adı verilen oyun yazarı, 20 Temmuz 1959'da, İstanbul'da hayatını kaybetti. Musahipzade Celal'in yazdığı oyunlardan bazıları şöyle:
"Kafes Arkasında", "Bir Kavuk Devrildi", "Mum Söndü", "Pazartesi, Perşembe", "Gül ve Gönül", "Macun Hokkası", "Yedekçi", "Kaşıkçılar", "Atlı Ases", "İtaat İlamı", "Moda Çılgınları", "Kafes Arkasında", "Gül ve Gönül"