Afganistan'da Taliban'ın yayılması hız kazandı

Afganistan'da saldırılarını yoğunlaştıran Taliban'ın alan hakimiyeti hızla genişlerken, hükümet güçleri ilçelerin yaklaşık yüzde 20'sinde tam kontrolü elinde tutuyor.

ABD, 11 Eylül saldırılarının ardından Usame Bin Ladin ve diğer El Kaide elebaşlarını sakladığı gerekçesiyle 7 Ekim 2001'de "Sürekli Özgürlük" adını verdiği, Afganistan'ı işgal harekatını başlattı. 2001-2014'te 13 yıl süren operasyonda ABD'ye NATO üyesi ve olmayan 20'den fazla ülke destek verdi.

2014'te NATO liderliğinde, ittifak üyesi olan ve olmayan 36 ülkeden oluşan, Afgan ordusunun eğitimine odaklanan yeni bir misyon başladı.

Taliban'ın 2014'ten sonra etkinliği güneyden başlayıp diğer bölgelere yayılmak suretiyle hızla arttı.

BM Güvenlik Konseyi Yaptırım Komitesinin 12. Raporu’na göre Taliban, 58 bin ile 100 bin arasında silahlı adama sahip. Taliban istikrarlı şekilde kadrolarını genişletirken, yılın ilk aylarında 352 bin kişiye ulaşması hedeflenen Afgan güvenlik güçleri mensuplarının sayısı ise 308 binde kaldı.

ABD'nin Taliban'la 29 Şubat 2020'de barış anlaşması imzalayarak ülkedeki tüm yabancı güçlerin çıkması için verdiği söz, ülke için dönüm noktası oldu.

Çekilme sürecine paralel olarak Taliban ile Afganistan İslam Cumhuriyeti tarafları arasında yürütülen geçiş süreci müzakereleri başarısızlıkla sonuçlandı.

Sürecin çökmesiyle de Taliban'ın ülke genelindeki baskısı yoğunlaştı. Doha Anlaşması ile yabancı güçlere saldırmama güvencesi veren Taliban, Afgan güvenlik güçlerine karşı şiddetli eylemlere girişti.

Taliban lehine bozulan dengeler

ABD'nin 2001 yılında Afganistan'ı işgali ve Taliban'ı geriletmesinin ardından yeniden yapılandırılan merkezi yönetimin ülke genelindeki nüfuzu gün geçtikçe azalıyor.

Toprak hakimiyeti konusunda hükümetin, Taliban'ın ve BM'nin farklı verileri mevcut.

İçişleri Bakanlığı Sözcüsü Tarık Aryen, ülke genelinde toprakların yarıdan fazlasını kontrol ettiklerini, Taliban'ın kalıcı olarak hiçbir ilçeyi kontrolünde bulundurmadığını savundu.

Son zamanlarda güvenlik nedeniyle birçok ilçe merkezinin yer değiştirdiğini anlatan Aryen, değişen ilçe merkezlerinin Taliban kontrolüne geçmesinin, ilçenin Taliban kontrolüne girdiği anlamına gelmeyeceğini söyledi.

Taliban ise yüzde 80'inin üzerinde alan hakimiyeti kurduğunu iddia ediyor.

BM verilerine göre, Taliban kent merkezleri dışarıda tutulduğunda dahi ülke topraklarının yüzde 50 ila 70'ini elinde bulunduruyor.

 İl merkezleri devlette, ilçeler Taliban'a geçiyor

Taliban 407 ilçenin 160'tan fazlasını, merkezleri dahil olmak üzere ele geçirmiş bulunuyor. Taliban, kontrolündeki ilçe merkezi sayısının 245 olduğunu savunuyor.

Ülkede 34 vilayet merkezi tamamen devlet kontrolünde bulunuyor.

Afganistan topraklarının büyük bölümünde güvenlik güçleri ile Taliban arasında çekişme sürüyor. 407 ilçenin 190 kadarında çatışmalar devam ediyor. Hükümet güçleri bu ilçelerin yaklaşık 45'ini bazı beldelerle birlikte halen kontrolünde bulunduruyor.

Taliban militanları, ilçe merkezlerinin yanı sıra il merkezlerini hedef almaya başladı.

Militanlar, Afganistan'ın batısında tüm ilçelerini kontrol ettiği Badgis vilayetinin merkezine saldırı düzenledi ve il merkezinin birçok bölgesini kısa süre ele geçirdi.

Ülkenin kuzeydoğusundaki Badahşan vilayetinde 3, Tahar vilayetinde 2, Kunduz vilayetinde de 3 ilçeyi kontrol eden hükümet güçleri de Taliban'ın elindeki ilçeleri geri almak için operasyonlarını sürdürüyor.

 Taliban'ın sınır kapılarına yönelişi

Taliban, haziranın son haftasında başlattığı saldırılarda Özbekistan ve Tacikistan sınırındaki ilçelerin tamamına yakınını ele geçirdi. Militanlar 22 Haziran'da ülkenin kuzeyindeki Kunduz vilayeti ile Tacikistan arasındaki Şirhan sınır kapısını kontrol altına almıştı.

Afganistan'da ilerleyişine devam eden Taliban, 8 Temmuz'da ülkenin İran sınırındaki İslam Kale Sınır Kapısı'nı ele geçirmişti.

Afganistan'ın Özbekistan'a açılan en önemli ticaret güzergahı Hayratan ve yine İran sınırındaki Farah vilayetinde bulunan Ebu Nasır Farahi Sınır Kapıları'nı iki yönden kuşatan Taliban, güneybatıda ise Gazni vilayetine yoğunlaştı.

Ayrıca Taliban militanları, ülkenin kuzeyinde Türkmenistan sınırındaki Akine kapısına giden güzergah üzerinde bulunan Andhoy ilçesinin kontrolünü 26 Haziran'da ele geçirdi.

Afganistan Ticaret Odasına göre, daha önce her gün erzak yüklü yüzlerce araç söz konusu sınır kapılarından ülkeye giriş yaparken, bu kapıların Taliban'ın kontrolüne geçmesiyle hiçbir araç bu güzergahlardan ülkeye girmedi.

 Kuzeye odaklanan Taliban başkente de sokuluyor

Taliban, eylemlerini daha önce ülkenin güneyindeki vilayetlerde yoğunlaştırırken, son iki aydır kuzey, kuzeydoğu ve batı bölgelerine baskısını daha da artırdı.

Mayıstan bu yana kuzeyde Faryab, Cüzcan, Belh, Bağlan, Kunduz, Samangan; kuzeydoğuda Badahşan ve Tahar; batıda Gor, Herat ve Badgis vilayetlerinde Taliban şiddetli saldırılara girişti.

Taliban, son 2,5 ayda kuzeyde 80 ilçede 150'den fazla karakolu hedef aldı. Bu ilçelerden 53'ünü ele geçiren Taliban, 16'sında güvenlik güçleri üzerinde baskısını artıyor.

Taliban'ın mayıstan bu yana kontrolüne geçirdiği toplam ilçe sayısı 80'i geçti.

Taliban, 12 Mayıs'ta Maydan Vardak vilayetinin Narh ilçesini alarak 30 kilometre mesafedeki başkent Kabil'in idari sınırlarıyla fiziki temas da kurdu.

Yabancı birliklerin çekilmesi

ABD Başkanı Joe Biden'ın 11 Eylül'ün yıl dönümüne kadar Afganistan'daki tüm Amerikan askerlerinin çekileceğini açıklamasının ardından eve dönüş süreci ilerliyor.

ABD yönetimi 29 Şubat 2020'de Taliban ile anlaşmaya varmış ve 1 Mayıs 2021'de Afganistan'dan tamamen çekilme konusunda mutabık kalmıştı.

Başkan Joe Biden yönetimi 1 Mayıs'tan başlamak üzere 11 Eylül'e kadar tamamen çekilmiş olacaklarını açıklamıştı.

ABD kuvvetlerinin yaklaşık yüzde 90'ının Afganistan'ı terk ettiği tahmin ediliyor.

ABD askerleri, Afganistan'daki en büyük hava üssü Bagram'ı da 2 Temmuz'da tamamen boşaltarak Afgan güçlerine teslim etmişti.